Anne ten Ham

— September ²⁰²²

Locatie: Kasteel De Lovie 

De Westhoek heeft als uithoek van het land sterk te kampen met leegstand. Jongeren ruilen hun geboortedorp steeds vaker in voor de verlokkingen van de stad. Velen onder hen keren niet meer terug. Het geeft een aantal dorpen een ingeslapen of zelfs uitgestorven aanblik, alsof ze zich in de herfst van hun bestaan bevinden. Maar, zoals Albert Camus het ooit mooi neerschreef: ‘De herfst is een tweede lente waarbij elk blad een bloem wordt.’ De sfeer die over deze verstilde dorpen hangt, is betoverend voor al wie er terechtkomt en de inwoners tonen zich weerbaarder dan ooit.

Eenzelfde dualiteit valt ook op in het licht vervallen Kasteel De Lovie. In de herfst van zijn bestaan, met hier en daar verf die van de muren afbladdert, maar even goed magisch omdat de tijd er bevroren lijkt. De plek begeesterde kunstenaar Anne ten Ham dusdanig, dat ze aan de slag ging in één van de kamers van het kasteel. Niet alleen, want ze deed een beroep op de bewoners van het woonzorgcentrum dat zich op hetzelfde domein bevindt. Afgelopen herfst verzamelden ze een enorme hoeveelheid gevallen bladeren, die ze vervolgens lieten drogen in de serres van het domein. Deze herfstbladeren strooiden ze bij de aanvang van de zomer uit in een van de kamers in het kasteel.

‘September’ houdt het midden tussen een sociaal project en een magische installatie in situ, maar openbaart zich vooral als een zintuiglijke ontdekkingstocht. Bezoekers wandelen rond in het kasteel en betreden door de kamerdeur plots een ander seizoen. Of ze door de bladerbergen mogen struinen? Sommige vragen behoeven geen antwoord, ritsel er maar op los.

Bekijk hieronder de video over ‘September’.

& Gedicht: Stijn Vranken – ‘Alle tijd volstaat’ (2022)

— Overvloed ²⁰²²

Locatie: Kasteel De Lovie

Met haar monumentale in situ installaties creëert Anne ten Ham momenten waarin de realiteit zich niet langer aan de regels van de werkelijkheid houdt. Sober maar poëtisch werk is het, dat de aandacht van de kijker leidt naar onderwerpen die van plaats, functie of doel lijken te zijn afgedwaald. Met enkele architectonische en technische ingrepen wijzigt ze de hele sfeer en betekenis van de locatie.

Een constante in haar oeuvre is de geregisseerde beweging van veranderlijke natuur- en weerkundige fenomenen. Met licht, water en wind ademt ze de verstilde installaties leven in. Dat is bij ‘Overvloed’ niet anders.

De centrale hal van het kasteel is ontworpen om indruk te maken op de bezoeker. Hier is de architectuur het meest uitbundig en overvloedig. De rijkdom wordt geëtaleerd aan iedereen die binnenkomt. Deze weelde stond tijdens de bouw van het kasteel in schril contrast met de doffe armoede in de nabije omgeving. De Westhoek werd in die jaren geteisterd door de aardappelcrisis en haar inwoners vielen ten prooi aan een nietsontziende hongersnood. Ondanks de betrokkenheid van de kasteelheren gaapte een enorme kloof tussen de weelde van de aristocratie en de armoede van de kleine man en vrouw.

Ten Ham plaatste in die rijkelijke kasteelhal een waterbassin. Een golfstroom brengt het water in beweging. In de weerspiegeling op het wateroppervlak wordt de hal vervormd, maar wordt ook het woord OVERVLOED leesbaar. Enerzijds verbeeldt de installatie vrij letterlijk wat reflectie inhoudt, maar anderzijds nodigt het de bezoeker ook uit tot reflectie. Met ‘Overvloed’ schijnt ten Ham pijnlijk accuraat haar licht op een donkere pagina uit de geschiedenis van de regio.

— Wathewa ²⁰²²

Locatie: Festivalhuis

De eerste schriftelijke vermelding van Watou dateert uit 1123. De nederzetting werd toen ‘Wathewa’ genoemd, wat zoveel betekent als moerassige weide. Vruchtbare bodem om aan landbouw te doen. Eeuwenlang werd op deze weides onafgebroken gezaaid en geoogst. De intensieve landbouw van de afgelopen decennia put de grond meer en meer uit. De vruchtbare leemgrond raakt ingeklonken en als gevolg daarvan stroomt het regenwater te snel weg. De moerassige weiden in de Westhoek kampen in toenemende mate met verdroging.

De installaties van Anne ten Ham op Kunstenfestival Watou maken onderdeel uit van haar langdurig onderzoek naar de eigenschappen van water. ‘Wathewa’ is een geprojecteerde lichtcirkel waaronder een waterbassin met een glazen bodem is geplaatst. Elke vijf seconden valt één enkele waterdruppel van bovenaf in dit bassin. Het uiteenspatten van de lichtcirkel door de vallende druppel is spectaculair. Iedere waterdruppel is uniek tot haar identiteit oplost in een waterplas.

Door in te zoomen op enkele specifieke kenmerken van water, zoals reflectie, transparantie of overstroming, legt de kunstenaar de link met de bredere context van de Westhoek. Ook ‘Wathewa’ sluit hierop aan. Iets schijnbaar onbeduidends als een vallende waterdruppel kan grote gevolgen met zich meedragen, een inzicht dat in en rond Watou steeds meer aan kracht wint.

Anne ten Ham

1970, NL

De monumentale installaties in situ van Anne ten Ham stellen de blik van de kijker scherp op onderwerpen die afdwaalden van hun plaats of functie. In haar sober maar betoverend werk houdt de realiteit zich dan ook niet langer aan de basisregels van de werkelijkheid.

Het werk van deze kunstenaar inspireerde Stijn Vranken tot het schrijven van een nieuw gedicht.